Bebeğinizin kusması size ne anlatıyor?

Bebeklerde kusma annelerin sık karşılaştığı bir durumdur. Sıklıkla bebek emzirildikten ya da mama ile beslendikten sonra gelişir. Aileler ilk bebeklerini kucaklarına almış ve ilk defa bu deneyimi yaşıyorlarsa, bu durum daha da endişe edicidir. “Bebeğimizin kusması bize ne anlatıyor, kusmanın gelişim ayı ve beslenme biçimine göre özellikleri, hangi belirtiler hastalık habercisi, anne-babalar ne yapmalı” konularını irdeleyeceğiz.

Kusma mide içeriğinin zorlu bir şekilde ağızdan atılmasıdır. Ağız yoluyla alınan toksinlere karşı koruyucu bir mekanizma olarak geliştiği düşünülen kusma, pek çok organ sistemini ilgilendiren farklı hastalıkların belirtisi (mide-bağırsak, beyin, böbrek, metabolik, hormonal sistemler, enfeksiyoz ve psikiyatrik hastalıklar) ya da tedavilerin yan etkisi (kanser ilaçları, cerrahi uygulamalar) olabilir. Pek çok hastalığın ortak belirtisi olan kusma içeriğine, şiddet, miktar, yaşa ve zamanla ilişkisine göre değişkenlik gösterir.

Sağlıklı bebekler az miktarda beyaz, mukuslu, köpüklü, asit pH’da kusarken, bazen de birkaç defa ağız dolusu kusabilir. Bebeklerde kusmalar beslendikten hemen ya da 1-2 saat sonra gerçekleşir. Çünkü yeni doğanlarda yemek borusuyla mide arasındaki sfinkter olgunlaşmamıştır, kasılma yetersizliği vardır ve mide içeriği yemek borusuna kaçar sonra ağızdan atılır. Daha büyük bebeklerde ise, besleme sırasında havayla karışan süt ya da mama yukarı doğru çıkabilir. Bebeğin doğumundan sonraki birkaç gün içinde başlayan fizyolojik gastroözofageal reflü denen bu durum ilerleyen günlerde azalır, 2 yaştan sonra devam etmesi beklenmez. Emzirirken bebeğin yatar pozisyonda olması, hava yutması, aşırı yavaş ya da hızlı emmesi, gazının çıkartılmaması reflüye neden olabilir. Eğer anneler, bebeklerini besledikten sonra, 30 dakika kadar dik oturturlarsa, bu sorunun önüne geçmek mümkündür. Ancak buna rağmen bebeğin kilo alımı yavaşlamışsa gastroözofageal reflü hastalığı tanısı konan bebekler için cerrahi müdahale gerekebilir. Anneler bebeğin kilo alması için, bazen ihtiyacından fazla besleyebilir. Bu da bebeğin fazla besini kusma yoluyla çıkarmasıyla sonuçlanır. Bu kusmalar ilk 1-2 yaşta hafifleyerek tamamen ortadan kalkacaktır. Bebekler bazen beslenme sonrasında, ağızlarından az miktarda besini çıkarabilir. Regürgitasyon denen bu durum genellikle sızıntı şeklinde olur ve kusma olarak değerlendirilmez. Bu tip çıkarmalar fizyolojik gastroözofageal reflünün belirtisi olabilir, bebek 6-12 aylıkken kendiliğinden kayboluyor. Düzelmediği ve giderek arttığı durumlarda doktora başvurulması gerekir.

Yemek borusunun mideye bağlanan ucunun kapalı olması da şiddetli kusmalarla kendini gösterebiliyor. Bu sorunu olan yeni doğan bebeklerdeki en belirgin özellik doğduktan sonraki birkaç besleme sonrası kusmaya başlamasıdır. Çünkü besinler yemek borusunda birikir. Kusmaya nefes darlığı ve morarma da eşlik edebilir.

Yemeklerden saatler sonra gerçekleşen zorlanarak, öğürtünün eşlik ettiği, fışkırır tarzda, burundan da gelebilen kusma daha endişe edicidir. Huzursuzluk, ten renginin solması gibi belirtiler de eşlik edebilir. Özellikle yeni doğan bebeklerde, ilk 24- 36 saat arasında görülen şiddetli kusmalar sindirim sisteminin herhangi bir yerinde görülen tıkanıklık belirtilerinden biri olarak kabul edilir. Bu şiddetli kusmaların en sık görülen nedenleri; bağırsak tıkanıklığı veya darlığı, bağırsağın belli bölümlerinin olmaması, karın organlarının göğüs içinde fıtıklaşması, mide darlığı (pilor stenozu). Bu tip sorunlar acil cerrahi müdahale gerektirebilir.

Doğumdan sonraki ilk günlerde yani yeni doğan döneminde görülen kusma nedenleri arasında enfeksiyonlar (mide-barsak enfeksiyonları, nekrotizan enterokolit de denen bir çeşit bağırsak iltihaplanması), doğumsal metabolizma hastalıkları, bebeğin anne karnında amniyon sıvısını fazladan yutması, bağırsak hareketlerini sağlayan sinirsel uyarımın olmaması, böbreküstü bezi yetmezliği, karaciğer-safrakesesi hastalıkları, kronik hastalıklara (akciğer, kalp, böbrek, kas ve sinir gibi) bağlı beslenme intoleransı ve bazı gıda proteinlerine karşı intolerans (süt proteini gibi) sayılabilir.

Kusmada psikolojik faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle 1 yaşa kadar olan bebeklerde görülen uyum sorunu kusmaya neden olabilir. Anne- bebek arasındaki ilişki problemi, annenin gergin olması, bebeğe az ilgi göstermesi, bebeğin huzursuz bir ortamda büyümesi bu süreçte etkili faktörlerdir. Gerginliği hisseden bebek, kusarak tepkisini ortaya koyabilir.

Süt çocukluğu döneminde gastroözofageal reflü, enfeksiyonlar (mide-barsak enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu, menenjit gibi), mide-bağırsak tıkanmaları, gıda proteinlerine karşı intolerans, psikolojik kusma, zehirlenmeler, böbreküstü bezi yetmezliği, kafa içi kanamalar, karaciğer-safrakesesi hastalıkları, pankreas hastalıkları kusma nedenleri arasındadır.

Kusan süt çocuğunda safralı, kanlı veya dışkı içerikli kusma, mide-bağırsak sistem kanaması, zorlanarak kusma, büyüme gelişme gerililiği, tartı kaybı, ishal, kabızlık, ateş, 6 aylıktan sonra başlangıç, kabarık bıngıldak, kafa çevresinin büyük ya da küçük olması, nöbet geçirme, nefes darlığı, morarma, karın hassasiyeti, karaciğer-dalak büyüklüğü, genetik hastalıklar (mongol hastalığı gibi) uyku hali hastalığı gösteren uyarıcı işaretlerdir.

KUSMAYI ÖNLEMEK İÇİN ANNE VE BABALAR NE YAPMALI?

Bebeğinizi tıka basa doyurmayın. Bebeğiniz ağlarken onu doyurmaya çalışmayın. Bu daha çok hava yutmasına neden olur. Bebeğinizi beslerken ya da besledikten sonra hemen yatırmayın, mümkün olduğu kadar dik oturtun. Bebeğinizi besledikten sonra hoplatıp, zıplatmayın. Bebeğinizin gazını besleme sırasında, sonrasında, hatta öncesinde de her zaman çıkarmaya çalışın.

KUSMA SIRASINDA NE YAPILMALI?

Bebeğiniz dikkat ettiğiniz halde kusuyorsa, kusma anında onu yan çevirin ya da yüzüstü yatar pozisyona getirin. Bebeğinizin kusması bitene kadar katı gıdalar vermeyin. Bebeğiniz kustuktan sonra ağzının içini işaret parmağınızı kullanarak yabancı cisimlerden temizleyin. Eğer bebeğiniz şiddetli ve günde 3-5 defadan fazla kusuyorsa, kusmuk içeriğinde kan veya yeşil renkli safra görülüyorsa, kusmayla birlikte ateş, öksürük, huzursuzluk, ağlama ve diğer enfeksiyon bulguları da varsa acilen doktora başvurun.

Önemli olan kusmaya neden olan hastalığı tedavi etmektir. Bir doktora danışmadan bebeğinize kusmayı önleyici ilaçları vermemeniz gerekmektedir.

Uzm. Dr. Ahu ÖZŞEN

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı