Kanser Ağrısı
Kanser hastalarında temel amaç, vücut işlevlerini bozmadan yaşam kalitesini yükseltecek şekilde ağrının ortadan kaldırılmasıdır. Kanser hastalarında iyi bir ağrı kontrolünün sağlanabilmesi için; her ağrının tam ve detaylı olarak belirlenmesi, ağrının tipinin belirlenmesi, kronik ağrıya değişik tedavi yaklaşımlarının belirlenmesi, hangi tedavilerin uygulanabileceğinin bilinmesi, kullanılacak ağrı kesicilerin etkileri ve yan etkilerinin bilinmesi, ağrıyı artırabilecek fiziksel, ruhsal, sosyal, kültürel nedenlerin belirlenmesi ve tedavi edilmesi, ağrı kesici tedavinin tüm tedavinin bir parçası olarak değerlendirilmesi ve sürekli olarak yeniden değerlendirmeler yapılması gerekmektedir.
Kanser hastalarında ağrı tipleri nelerdir?
- Kanser sürecine bağlı ağrılar
- Tedaviye bağlı ağrılar
- Kanser dışı nedenlere bağlı ağrılar olarak 3 grup altında incelenebilir.
Genel olarak hastaların % 77’sinde kanser sürecine bağlı, % 19’unda tedaviye bağlı ağrılar ortaya çıkarken, % 4 hastada ise kanser dışı nedenlerle ağrı oluşur.
Temel ilke hastanın ağrı yakınmasına inanmaktır. Hastanın ayrıntılı tıbbi hikayesi oldukça yol gösterici olacaktır. Hastanın psikososyal durumunun değerlendirilmesiyle hasta hekim iletişimi daha sağlıklı olacaktır. Fizik muayene ve ayrıntılı sinir sistemi incelemesi hastanın genel durumunu ve hastalığın sinir tutulumunu ortaya koyacaktır. Ayrıca kanserin evrelemesi yapılmalıdır. Ağrının nedeni ve kansere bağlı işlevi bozulmuş doku alanlarının yerine bağlı olarak ileri tedavi kararı gerektiğinde tanı için gerekli tetkikler istenmelidir. İlaç tedavisine ek olarak kısa süreli radyoterapi gibi diğer ağrı tedavi yöntemleri de değerlendirilmelidir. Ağrı tedavisine başladıktan sonra ağrı kontrol düzeyinin değerlendirilmesi gerekmektedir, beklenenden daha az iyileşme sağlanan veya tedaviye rağmen ağrı şikayeti artan hastalarda tedavi programı tekrar gözden geçirilmelidir. Hasta için uygun ağrı ölçekleri kullanılmalıdır.
Ağrı tedavisi programlanırken uyulması gereken prensipler nelerdir?
Kanser ağrısında uygulanan tedavi, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1986 yılında kanser ağrı tedavi programı kapsamında belirlenmiş olan ağrı kesicilerin kullanım ilkelerinde belirtilen ‘merdiven sistemi’ stratejisine göre yapılır.
- Ağrı kesiciler kullanılırken dikkat edilmesi gereken ilkeler nelerdir?
- Ağrı kesici dozu hastaya göre ayarlanmalı,
- Belli zaman aralıklarında verilmeli,
- Ağrı kesiciler ağrı başlamadan önce verilmeli,
- Önce oral yol tercih edilmeli,
- Ağrı kesici kullanımında direnç gelişimi ve bağımlılığın ayrımı yapılmalı,
- Ağrılı hastada uyku düzeni sağlanmalıdır.
- Kanser hastalarında ilk tedavi yöntemi ağrıya sebep olan etkenin ortadan kaldırılmasıdır. Bu amaçla öncelikle cerrahi, radyoterapi, kemoterapi uygulanmalıdır. Ancak bu arada ağrı kontrolü ve eşlik eden bulantı, kusma, kabızlık ve depresyon gibi durumların da tedavisi başlanmalıdır. Ağrı ve eşlik eden şikayetlerin tedavisi kanserle ilişkili diğer tedaviler için uygun bir ortam hazırlamaktadır.