Kısırlık Tetkikleri Hakkında

tupbebek@medistate.com.tr

Normal eşlerde bile gebelik, doğum kontrol önlemlerine son verilir verilmez mümkün olmayabilmekte ve döllenme bu eşlerin %60’tan daha azında ilk 3 ay içerisinde gerçekleşebilmektedir. İnfertilite teşhisi, utanılacak bir şey değildir. Çocuk sahibi olamama sorunu oldukça sıktır. Popülasyonun % 8 "inde ya da her 12 çiftten birinde görülür. Bundan birkaç yıl önce ABD'de yapılan bir çalışma, çocuk sahibi olmak isteyen 15-44 yaş arasındaki çiftlerin %10-15'inde bunun mümkün olmadığını göstermiştir.

Infertilite (kısırlık) genelde 2 tiptir. Bunlardan primer olanı, eşlerden her ikisinin de önceden çocuk sahibi olamaması durumunda görülen infertilitedir. Seconder olanı ise eşlerden birinin daha önce çocuk sahibi olmuş olduğu infertilitedir. İnfertiliteden sorumlu faktör, kadında olduğu kadar erkekte de mevcut olabilir. Infertilite vakalarının %40 kadarı kadındaki, %40 kadarı erkekteki, %10 kadarı hem kadındaki hem erkekteki sorunlardan kaynaklanır.  %10 kadarının ise nedeni açıklanamamaktadır. Çocuk sahibi olamamanızın nedeni ne olursa olsun, bunun yalnızca eşlerden birine değil, beraberce her ikisine ait bir sorun kimliği taşıdığını unutmamanız gerekir.

Çocuk Sahibi Olamayanlar Nasıl Yardım Görür?

Çocuk sahibi olamamakla kısırlığın (infertilite) aynı şey olmadığını unutmayın. Çocuk sahibi olamayan ve doktordan yardım isteyen çiftlerin çok büyük bir bölümü, sonunda bu sorunun üstesinden gelebilmektedir. Ancak doktordan yardım istemekte geç kalmamak önemlidir. Çünkü sorun ne kadar erken fark edilip  araştırılırsa, başarılı tedavi şansı da o kadar yüksektir. Eşler arasında kalması normal olan ayrıntıları, doktor bile olsa üçüncü bir şahısla konuşmak kolay olmayabilir. Ancak bu kişilerle iyi bir iletişim kurmanız ve bunu devam ettirmeniz, sizdeki infertilitenln kimliğinin başarıyla ortaya çıkarılıp tedavi edilmesi açısından son derece önemlidir.

İnfertilite Değerlendirmesi

Çocuk sahibi olamayanların çok büyük bir bölümünde bunun özel nedenini ortaya koymak mümkündür. Bir çiftin niçin çocuk sahibi olamadığını öğrenmek isteyen bir doktor, 4 soru sorarak bunun nedenini anlamak ister:

• Herhangi bir yumurtlama (ovülasyon) sorununuz var mı?
• Spermlerle ilgili bir sorun var mı?
• Yumurtayla sperm bir araya gelebiliyorlar mı?
• Döllenmiş yumurta rahme yerleşip burada kalabiliyor mu?

Bu soruların cevabını aramak için yapılan araştırmalar, infertilite tetkikleri veya değerlendirmesi olarak adlandırılır. Burada genel kural, basit ve hastaya en az rahatsızlık verebilecek testlerle başlamaktır. Bunlardan sonuç alınamadığı takdirde daha karmaşık testlere geçmektir. İnfertilite (çocuk sahibi olamamak), çiftin ortak sorunudur ve bu nedenle her ikisinin de aynı zamanda tetkik edilmesi önemlidir.

Çocuk sahibi olamayan çiftlerin büyük bölümü bu sorunlarını bir kadın hastalıkları uzmanı ya da doğum hekimiyle görüşür. Ancak bazıları doğrudan doğruya bir üreme endokrinoloğuna da başvurabilir. Erkek, bir üroloji uzmanına ya da erkek infertilitesi konusunda uzmanlaşmış bir uzmana gönderilebilir. İnfertilitenin tedavi edilebilmesi için, infertilite değerlendirilmesi şarttır. Böyle bir değerlendirilmede kullanılan temel testler aşağıda anlatılmaktadır. Bunların hepsi gerekmeyebilir. Ancak herhangi bir kombinasyonu kullanılabilir.

Değerlendirme başlangıcında eşlerin her ikisinden de tıbbi özgeçmişlerini ayrıntılı olarak anlatmaları, aynı zamanda genel sağlık durumları, diyet ve yaşam biçimleri, mesleki riskler, cinsel gelişme, doğum kontrolünün uygulanıp uygulanmaması, daha önceki gebelikler ve cinsel ilişkileriyle ilgili sorulara cevap vermeleri istenir. Ayrıca fizik muayene yapılır. Kadınlarda bu, meme ve pelvis muayenesini (iç muayene) içerir. Erkeklerde ise testisler, penis ve torbalar ayrıntılı olarak incelenir. Torbalardaki varisler (varikosel) erkekler için önde gelen çocuk sahibi olamama nedenidir.

Bazal Vücut Isısı Kartı

Yumurtlamanın (ovülasyon) ve normal ruteal fazın gerçekleşip gerçekleşmediğini öğrenmek amacıyla, bazal vücut ısısı kartı kullanılır. Kadın, adet siklusu boyunca her sabah bazal (istirahat sırasındaki) vücut ısısını ölçerek kaydeder. Normalde vücut ısısı, hemen yumurtlama öncesinde hafifçe yükselir. Eğer bu kart yumurtlamayı göstermiyorsa, diğer testlere ihtiyaç duyulabilir.

LH veya Ovülasyon Testleri

Yumurtlamadan hemen önce LH düzeylerinde meydana gelen artışı ortaya koyarak ovülasyonu gösteren idrar testleri vardır. LH düzeyindeki bu artışın ortaya konulması, cinsel ilişkilerin, kadının döllenme yeteneğinin en yüksek olduğu günlerde kurulmasını sağlayabilir. Testlere adet siklusunun yaklaşık 11. gününde başlanır ve yumurtlama oluncaya kadar, günlerce devam edilir.

Meni Tahlili

Ejakülasyon (boşalma) sırasındaki spermlerin sayısını, hareketliliğini, boyutlarını, biçimlerini ve sıvının hacmini ölçen en önemli testtir. Sonuçlarının zaman içerisinde doğal dalgalanmalar gösterebilmesi nedeniyle meni testinin, periyodik olarak tekrarlanması gerekir. Eğer sonuçlar kesin bir bilgi vermiyorsa, daha geniş kapsamlı testlere ve fizik muayeneye ihtiyaç duyulabilir.

Cinsel İlişki Sonrası Test ( Hunter Testi)

Ejakülasyon (boşalma) sonrası spermlerin serviks mukusundaki canlılığını değerlendiren bu test ayrıca kadının vücudunda oluşabilecek anti-sperm antikorlarını da ortaya çıkarabilir. Testin, ovülasyondan hemen önce yapılması gerekir. Bu nedenle cinsel ilişki, test öncesi gece veya test sabahı kurulmalıdır. Doktor, kadının servikal mukusundan örnek alarak bunu hemen mikroskop altında inceleyerek mukusun kalitesini, spermlerin sayısını ve motilitesini değerlendirir.

Çiftin test öncesi cinsel ilişkide bulunması gerektiğinden bu testin sık sık tekrarlanmasına ihtiyaç duyulabilir. Testin olumsuz sonuçlanması, yalnızca zamanlama hatasına bağlı bile olabilir. Ancak tekrarlanan testlerde hep anormal sonuçlar alınması, sperm penetrasyonunun ve servikal mukusun ayrıntılı bir şekilde tetkik edilmesi gerektiğini gösterir.

Laboratuvar Tetkikleri

Pap test (servikal smear) gibi laboratuvar tekikleri, rahim boyunda (serviks) enfeksiyon, kanser-öncesi kanser hücresi bulunma olasılıklarının uzaklaştırılması amacıyla yapılabilir. Histerosalpingogram röntgen tetkikinde, rahmin, follop borularının ve pelvisin filmi çekilir. Adet döneminden sonra, ancak yumurtlama öncesinde yapılan bu tetkik, rahmin büyüklük ve biçimini, ayrıca her iki follop borusunun da açık olup olmadığını gösterir.

Diğer Tetkikler ve Tedavi

Doktorunuz, infertilite sorununuzla ilgili ilk tetkikleri yapıp uygun tıbbi tedaviye başlayabilir. Ancak, çocuk sahibi olamamanızın nedeni öğrenilemezse, ya da belirli bir süre içerisinde gebelik sağlanamazsa, bir üreme endokrinoloğuna sevk edilebilirsiniz. Bu uzman, infertilite ve hormon bilimi konusunda uzun yıllar ihtisas yapmış olan biridir. Mikro-cerrahi, ovülasyon başlatılması ve asiste üreme teknolojileri (ART) gibi konularda deneyim sahibidir.